GJERGJ KASTRIOTI 1406-1468

GJERGJ KASTRIOTI 1406-1468

Dr. Ing. Kostantin Qeparoi, PhD. Member New York Academi of Sciences

Ne simpoziumet e pseudoshoqatave me baze islame, te mbeshtetura nga hajdutet ne pushtetin e Tiranes, materiali nuk u pranua sepse permendej Gjegj Kastriot dhe jo Skenderbe.

Rasti unik ne bote qe nje person te vleresohet dhe ti jepet titulli “ Hero Kombetar “ rreth 500 vjet pas vdekjes. Mbas ketij momenti si per te zevendesuar nenvleftesimin qe i beri historia, filloi te zgjohet jo vetem vemendja e Evropes se krishtere, por edhe e jona.

Ne betejen e pare per te marre krahinen e Ilirise, legjionet romake u munden nga mbreteresha Teuta. Rreth 200 vjet para eres se re romaket e pushtuan Ilirine 228 BC. Qe nga ajo kohe deri me 1912 Iliria dmth Shqiperia ka pase vetem 25 vjet liri, periudhen nga kthimi I Gjergjit me 1443, deri ne momentin qe vdiq me 1468.

Keto vite jane ne kohen e rilindjes Evropiane, kur DaVinci. Mikelanxhelua, Makiavelli te frymezuar nga arti dhe kultura Heleno-Romake kryen kryevepra. Sulltani Murati per te vizituar Athinen e pushtoi. Shkon ne Akropol dhe i mahnitur nga mencuria e te lashteve, urdheroi te ruhet dhe i frymezuar nga kjo, ben ndertime me arqitekture te perkryer ne Konstantinopoje.

Gjate periudhes se GJ. Kastriotit u zhvillua tregetia dhe feudalismi. U riparua rruga Egnatia dhe u hapen rruge te reja per ne Petrele, Elbasan, Berat, Leshe, Diber etj. Qyteti i Krujes u dyfishua, duke u shtuar zejtaret dhe pazari. Cdo fshat kaloi nga kasolle druri ne shtepi guri, ose nga konake pa dritare ne shtepi me dritare dhe kulla. U ndertuan, ujesjellesa, cesma, kisha katolike, faltore, hane, etj ( po shkolla ? ).

Gjergji nuk ishte Mbret, por udheheqes. Ishte i barabarte e kryetaret e fiseve ose princat e familjeve qe zoteronin krahina te ndryshme te Shqiperise. Ata e njohen si udheheqes, si kryekomandant, me kusht qe ti mbronte. Kanina, Dukagjini, Shkodra, Mati, Dibra, Berati, Sfetigradi etj do te dergonin ushtri, ushqim, para ne lufte, por ai nuk i detyronte me ligj. Ligji nuk egzistonte sepse nuk egzistonte vete shteti. Lidhja e bere midis tyre, mareveshja ishte ne rang shteti me detyrime perkatese ne rast lufte.

Regulli, shoqeria i neneshtrohej ligjit qe bazohet ne nderin dhe turpin, ne kanunin. Skenderbeu nuk ariti te organizonte krijimin e nje shteti, por krijoi nje unitet kombetar. Eksperience per nje unitet ndoshta ne nivel me te vogel e pat bere Pirrua qe ishte Gjyshi i kombit, ndersa Gjergji eshte babai i kombit shqiptar.

Me Kuvendin e Lezhes, ne takim me Princat e te gjitha principatave dhe me mbeshtetjen e kishes katolike, ne fakt u krye bashkimi zyrtar kombetar qe ne gezojme sot. Por mungesa e shtetit, mungesa e administrares, ligjeve, gjykates, pengoi rritjen e civilizimit dhe zhvillimit ekonomik.

Me 2 Mars Gjergj Kastrioti beri Lidhjen e Beses Shqiptare. Po qe te te mbahej kjo lidhje, qe bashkimi i principatave mbare arberore te behej faktike, ai beri lidhjet familjere. Mori per grua Doniken , Princeshen Himariote, e Arianiteve te Kanines, qe zoteronin krejt Jugun e Shqiperise, Epirin. Te pese motrat i martoi ne pese familjet e medha princore, qe se bashku mbulonin krejt teritore qe banoheshin nga shqiptare. Nena e Gjergjit, Vojsava ishte po nga familje mbreterore.

Ne kohen e tij egzistonin nje numur i madh shoqerish te vogela por autonome, ne lufte me njera tjetren. Grate vazhdimisht perdoreshin si mjete apo gure shahu per forcimin e aleancave ndermjet ketyre shoqerive, pak a shume sic perdoreshin qofte si mjete per sigurimin e aleancave te bashkekzistences midis klaneve armiqesore brenda se njejtes shoqeri1.

Mara mori Crnojevicn – fis mbrteror ne Mal te Zi qe kishte liqenin e Shkodres e lart.

Angelina mori Arianitin, qe zoteronte gjirin e Vlores. Ata kishin lidhje me Bizantin si familje imperiale.

Helena ose Jolla shkoi ne Muzakaj.

Zaharia mori burre princin Balsha, te principates me te stabilizuar.3

Nuk dha asnje moter ne zonat si Dukagjin apo vend qe ishin nga natyra Keshtjella natyrale. Te gjithe kuneterit, krushqit ose miqte e familjes Kastrioti ishin nje fare mbreterie e vogel me keshtjella e ushtri te forta, me pasuri te medha, te gjitha aristokrate dhe me influence shekullore.

Gjergj Kastrioti pati relacione te mira me fqinjet dhe gjate 25 vjeteve te mbreterimit te tij nuk pati asnje mosmareveshje, apo lufte me ta. Kjo jo se ishin kristiane dhe luftonin rezikun e perbashket islamik, jo se kishin te njejtin armik oriental aziatik, por mbi te gjitha ne saje te lidhjeve martesore.

“Pricit i Serbise Stefan Brunkovicit ju dha per nuse motra e Donikes4. Princi i Malit te Zi ishte nipi i Kastriotit. Ne kete rruge ai krijoi bashkimin, lidhjen, shtetin, kombin. Ai luftonte duke pase ceta popullore, ushtri te komanduar nga nipat, kuneterit, krushqit.

Vllezerit nuk i pati te afte per ndihme si figura kryesore. As djali nuk u be i afte per te udheheqe dhe vazhduar punen e te jatit. Ishte Donika, mbretersha, (keshtu i therisnin te huajt, keshtu emertohet ne monedhat shqiptare me fityren e saj), qe zevendesoi te shoqin. Ajo si Teuta qe zevendesoi Agronin, mbajti rolin drejtues, komandues kur Skenderbeu ishte ne Itali me 1462 dhe 10 vjet mbas vdekjes se Skendrbeut.

Gjergjit si gjithe burrat shqiptare i pelqente te pinte. Donika e shtronte sofren vashdimisht per 50 vete dhe kufizimet ose teprimet e rastit ishin nen kontrollin e saj. Mbreteit e Ilirise; Agroni vdiq nga pija e tepert kurse Bardhyli po nga pija beri shume gabime ne drejtim.5

Per Mbretereshen heroine nuk foli Barleti, nuk folen shume edhe te tjeret. Ishte Margarita Sarochi qe me 1530 e ngrit ne piedestal Mbretereshen Donika ne poemen e saj epike Skenderbejada. Kruja u pushtua 10 vjet pas vdekjes se Skenderbeut me 1478 dhe Shkodra me 1479.

Nje nga meritat me te medha te Skenderbeut eshte vazhdimi i tradites. Per krijimin e kombit ai nuk mori simbole hua, as krijoi te rinj, por natyrshem vazhdoi me simbolet e shqiptareve te Epirit, te cilat nuk i kishin leshuar asnjehere gjate mijevjecareve trimat himariote. Provinca autonome e Himares, e veteqeverisur, ne rangun e nje shteti-tribu, vazhdonte qe nga koha e Pirros te mbante flamurin e saj me nje shqiponje karakteristike me dy koka, e cila sot ruhet neper muzeume eshte e stampuar neper shume libra dhe e gdhendur ne Gur ne hyrje te kishes se Himares ne kala, para se te delnin ne drite, ne histori, albane ose arber.

“Skenderbeu perdori simbolet e Pirros, koken e dhise, simbolet e Epirit te lashte. Pranoi ne bashkim simbolin e Shqionjes, dhe flamurin e kaoneve qe mbanin ne legjionet e Pirros, me shqiponjen me dy koke. Ne vulen zyrtare vendosi po shqiponjen. Fiksoi emrin shqipe, shqiponje, Shqiperi. Ne bashkim permenden jo princa ilire, por prinjes te shqipeve, nga vendi i shqipeve. Skenderbeu nuk ka pase te beje me albanet. Epiriotet gjithashtu, kaonet, s’kane te bejne me albanet,”6 ndonse ishin edhe ata fise ilire, por teper te vonuar te dale ne skene, pa te shkuar e te pa degjuar.

Prejardhja

Shqiperia ne shekullin e 14 ishte e organizuar ne baze klani, fisi, tribu, si ne lashtesi. Varferia, kushtet klimaterike, tereni malor, pushtuesit e perhershem, penguan civilizimin. Pal Kastrioti si kryetar fisi i la te birit Gjonit nje trashegim te mire. Gjoni ishte ne gjendje te mire ekonomike dhe i edukoi femijet me ndjenja fisnike, pariotike.

Gjergji kaloi rinine si princ, megjithe se i jati nuk ishte mbret i vertete, vecse udheheqes ne Shqiperine e Mesme me qender ne Kruje. Prejardhja fisnike, edukimi i mire kristian brumosen karakterin e tij burreror, besnik, trim, te komunikushem, me vision, veti keto per nje lider. Barleti e quan Skenderbeun Mbret i Epirit. Nga kjo supozohet se ishte nga Kastriot, fshat ne Epirin e jugut.7 Meqenese sot Epiri i jugut eshte helenizuar, atehere studjuesit tane ndoshta me te drejte vendlindjen e Skenderbeut e spostojne drejt Dibres dhe me konkretisht ne zonen Sina-Gardhi.8

Orgjina

Ketu ne Amerike kur percaktojne racat ne cdo rast thuhat raca kaukaziane, per evropianet e bardhe. Tekstet shkollore per orgjinen e gjuhes ne vend te pare vendosin si te njekohsheme gjuhen shqipe, Armenishten, Helene dhe Celtiken.Materialet ne shkollat ushtarake japin pemen e gjuhes, ku shqipia eshte e para, pastaj pas cdo 500-1000 vjet vijne gjuhet greke e armene.

Te mos e fillojme me pellazget, se ata ishin 1.50 te gjate, dmth ishin xhuxhe, por me iliret. Iliret qe banonin ne zona malore ishin shtat gjate 1.80 m . I tille ishte Skenderbeu, te tille ishin Titanet qe zbriten me ne jug per te cilet flet libri i shenjte i hebrejve.

Djema trima te ilirise duke luftuar u bene perandore ne Perandorine Romake dhe Bizantine (dhe te gjithe shteteve te bots se atehershme ). Gjegj Kastrioti bir i Ilirise ne moshen 30 vjecare per merita teper te vecanta ne lufte, Sulltani e gradoi gjeneral dhe e quan Aleksander, ne ngjajshmeri me Aleksandrin e Madh. Shkurtimisht e therasin jo Sander (kristian ) por te islamizuar Skender, Skender-Beu ose Skender-Bej. Perendimi ose bota e krishtere nuk ben gaim qe emrin ose nofken tuko-islame nuk e perdor, por e quan ashtu sic e pagezuan prinderit, Gjegj.

Gjenerali ilir Timasioni nga fisi i dardaneve shkoi me lufte deri ne Persi. Me 300 BC. Aleksandri me gjak ilir, shkoi ne gjurmet e tij. Spartanet doriano-ilire i permend historia edhe sot. Perandori ilir Juliani udhehoqi trupat romake ne gjurmet e dy te pareve. Pirrua, mbreti me i lavdishem i Epirit shkoi ne Itali per te ndihmuar koleget e tij. Nga ky gjak eshte Skenderbeu. Ata ishin herojte e tij qe i adhuronte. Ndryshe nga parardhesit, Skenderbeu luften e beri per lirine e vendit te tij, tashme te quajtur Arberi nga te huajt dhe Shqiperi nga bijte e shqipes, iliret.

Orientin pati per armiq, njelloj si parardhesit e tij per dy mije vjecare rrjesht. Orienti konsiderohet armik i civilizimit dhe qyteterimit perndimor sot. Orienti-thembra e Akilit; per cdo pasoje qe ka dhe do te kete civilizimi perndimor.

Trashgimi

Gjergj Kastrioti nuk mbiu si nje lule e veteme ne shkrtetire ose ne nje shkemb. Nuk ishte rastesi ne historine e popullit me te lashte te Ballkanit e mbare botes. Kishin dale nga raca e tij Perandore ne Rome e Bizant, Mbreter e Faraone, Vezire e Pashallare.

Mbreti i fundit i Epirit te plote, Skenderbeu, kishte trashegim shume te madh nga Mbreti i pare i Epirit, Pirros. Te dy mbreter, gjenerale e stratege, secili me i madh se kushdo ne kohen e tij, me te njejten uniforme, perkrenare, steme, simbole e flamur.

Pirrua i la menyren e luftimit popullor, luftimit partizan, organizimin oligarqik shume te nevojshem ne nje shoqeri primitive e pak te zhvilluar dhe drejtimit shteteror te centralizuar per kohe lufte.

Pirua mblodhi fise te medha, te shperndara ne krahina te gjera, ne federaten epiriote si kaonet, threspotet, molloset e shume te tjere me te vegjel, qe i kishte lene jashte cdo lege apo federate helene. Te njejten shembell ndoqi edhe Skenderbeu, duke mbeledhe ne Kuvendin e Lezhes, te gjithe fiset e principatave ilire, por duke shkuar me ne veri, me nje shtrirje akoma me te madhe.

Ishin te shkrojtura historite e lufterave te popujve dhe gjeneraleve te cdo kohe qe studjoheshin ne shkollen e jenicereve ne Stamboll. Libri i Pirros nuk dime ti kete rene ne dore Skenderbeut apo jo, por gojedhenat e gjenialitetit te tij i ka degjuar ai, i degjojme akoma edhe ne. Ndikim i trashegimnise se bemave te Alekasandrit te Madh, pa tjeter kane qene evidente.

Skenderbeu nepermjet prinderve, trashegoi vetite qe paten ne pergjithesi iliret. Si burre ishte i lindur per te luftuar, jeta ishte vetem lufte. Trimeria, guximi, burreria, besnikeri, korektesia, miqesia, i kishte cdo ushtar ilir qe formuan garnizonet, legjionet speciale te cdo Perandori ose Mbreti romak dhe evropian.

Trashegoi ndjenjen qe me von e quajti per detyre, per tu hakmare per familjen e shkateruar, vllezerit e vrare, vendin e pushtuar, shoket e zhdukur. Trashegoi gjakun e pastert arian qe ushqehej me energjine e Diellit, henes, tokes dhe jo me perallat orientale te feve monotheiste.

Ne malesine e veriut me tepre se kudo ne Shqiperi, u rruajt politheizmi. Besimi pagan mijera vjecar, pati rrenje te thella kudo, sidomos ne jeten e klaneve dhe fiseve. Kete besim qe bazohet ne arsyen, ne llogjiken, nuk ja hoqi Gjergjit as besimin kristian, as doktrinat islame qe bazohen ne besimin imagjinar, friken dhe meshiren. Me 1368 familja Balsha qe zoteronte nga Mali i Zi deri ne Berat u kthye ne katolik me qellim qe te ndihmohej nga Venetiku kunder Turqise. Ndihme nuk mori dhe Gjergj Balsha iken ne Mal te Zi. Shkodren e marin Kastriotet qe tashme zoteronin krej vendin, me perjashtim te bregdetit qe e kishin venetikasit.

Civilizimi

Truri i njeriut ka pase shume pak evolucion. Ne lashtesi, dhe kjo shkon deri 6-9 mije vjet, aqe sa shkojne dhe gjurmet e njeriut, forma dhe madhesia e tryurit ishte kjo qe eshte edhe sot. Njeriu i bardhe dmth iliret, pervec dy shtresave asaj reptiliane dhe mamaliane, kane edhe korteksin, shtresen e trete. Kjo nuk aktivizohet tek kushdo, por kur punon; njerezit mendojne, kerkojne jete tjeter, bejne dhe zbatojne plane, levizin. Keshtu levizin nga malet drejt fushes, nga thellesia drejt detit, nga veriu i ftohte drejt jugut te ngrohte. Levizen jonianet deri ne detin egje, zbriten dorianet drejt Peloponezit dhe Kretes. Atje ku shkuan jo vetem lane gjurme, por bene ligjin, suallen trensformime, krijuan shoqeri te civilizuara.

Ata qe nuk levizen, vazhduan jeten primitive disa mije vjecare. Ne lufterat qe jane bere kudo qe banohej nga njeriu, ne Evrope e Azi, iliret do te ishin pjesemares. Luftuan ne Troje, moren pjese ne fushaten me te madhe qe ka pare njerezimi, ku 12 mije mercenare te organizuar, te udhehequr nga ne, kryekomandant dardian Timasioni dhe komisari, gjenerali-filozof Ksenofoni, shkuan me lufte deri ne kryeqytetin e perandorise se Persise. Po me lufte happen rrugen e kthimit deri ne Bosfor (shek IV para eres se re ).

Duke ndjeke Danupin, iliret sidomos dardianet shkuan deri ne Angli dhe Irlande. Aleksandri i Madh kur shkoi ne Kandahar-Afganistan kishte 55 mije vete, nga te cilet vetem 6 mije ishin helene. Ne France dhe ne Gjermani, Perandori Julian kishte per lufte ushtare ilire, bile i vishte si veten me fustanella. Ne cdo pale te fustanelles kishte shufra hekuri per mbrotje. Sulltanet dhe mbreteri e shteteve italiane kishin gjithashtu ushtare ilire dhe shqiptare. Keta pane boten me sy, por menyra e tyre e jeteses, si spartane, vetem per te luftuar, nuk solli ndonje civilizim ne Iliri dhe me von kur u quajt Shqiperi dhe nga te huajt Albani.

Iliret dhe izraelitet kane pase te njejtin fat. Popuj te vegjel dhe gjate gjithe histories kane qene te pushtuar. Hebrejte per te shpetuar iken, e lane vendin e tyre, shkuan neper bote. Per te mos humbur si race krijuan fene, sajuan Biblen.

Ndersa iliret nuk iken sepse pushtuesi qendroi ne ane te detit. Ne fakt ata pak kontakt kane pase me njeri tjetrin, por kjo solli vazhdimin e jetes se eger, ne male, vetem me bageti. Civilizimi fillimin e ka me Skenderbeun. Lezha, Durresi, qe ishin nen Venetikun, si dhe Shkodra kishin nje fare civilizimi. Egzistonte pushteti dhe drejtimi me dhe sipas ligjeve. Tregetia, zejtaria, bujqesia ishte e zhvilluar. Mqse principatat shqiptare ishin te lidhura dhe kishin maredhenie miqesore, u happen rruge, filloi dhe levizja e popullsise, duke sjelle zhvillim, qyteterim.

Kombi

Ne lashtesi egzistonte besimi fetrar, nuk egzistonte kombi. Me civilizimin e shoqerise fillaun te krijohen shtete me baze fatare. Komshjte dhe pushtuesit tone gjithmone kane pate shtet me baze fetare. Pas rilindjes evropiane, filluan te krijohen shtete me baze kombi, ( Gjuhe, race, teritori ).

Skenderbeu me kuvendin e Lezhes, hodhi bazat e shtetit te pare shqiptar me baze kombi. Per nje cerek shekulli pati lufte me Turqine, per mbrojtjen e trojeve dhe te lirise. Lufta i bashkoi prijsat ose princat shqiptare nen nje komande, nen nje flamur. Pas cdo lufte vjen nje e mire. Ne kete rast erdhi bashkimi, erdhi krijimi i kombit qe gezojme sot, ndonse jo te plote. Me lufte dhe ne lufte dalin aftesite dhe natyra e vertete e njeriut.

Brenda vendit lindi njefare ndjenje e kombetare. U pa se te bashkuar mund te jetojne te lire. Shume Princa me pare ishin vene ne sherbim te te huajve, Venetikut, Napolit etj, dhe per te mbrojte lirine, pasurine, vendin u bene patriote. Pra Skenderbeu solli patriotizmin.

Edhe pa qene shtet, te huajt si Papa, mbreterit e Italise, Frances, Spanjes, Skenderbeun e quajten Mbret te Epirit, Arberise, Albanise. Epiri historikisht ka perfaqesuar iliret e jugut ( tosket ) duke perfshire veriun e Greqise se sotme. Me kalimin e kohes keto ndjenja kombetare paten ulje dhe ngritje ashtu si jane ne fakt edhe sot.

Besimi

Skenderbeu ishte ilir dhe si i tille adhuronte dhe aderonte ne fene pagane. Ne gisht mbante unaze me simbole pagane, Heren dhe Zeusin.9 Ishte shqiptar dmth me ateisti ne bote. Ishte neneshtetas i Venetkut, komunitet i bashkuar ne fene Kristiane, ishte pra kristian. U be neneshtetas turk, mori kulture orientale te perzier me fene islame dhe beri synet per te qene mysliman i mire. Kuranin e pervehtesoi si dikur Biblen dhe secilen prej tyre e mbajti gati per 20 vjet, deri sa e braktisi per gjithmon islamizmin.

U lind dhe u rrit ne nje familje princesh. Mbas vitit te pare te jetes u pagezua ne kishen katolike. U edukua po si katolik i pastert, shkonte rregullisht ne kishe deri ne moshen 18 vjecar….

Njeriu dalohet nga kafshet jo vetem se flet dhe perdor vegla per nevojat e jetes, por edhe sepse krijon besim, adhuron per dicka hyjnore ne mendjen e tij. Njeriu ka koshience dhe ajo lidhet, komunikon, merr mesazhe nga koshienca e krijuesit. Krijuesi eshte Nje, por sipas popujve ka emra te ndryshem, Natyre, Perendi, Jakov, Allah etj. Iliret e lashte adhuronin natyren, konkretisht Diellin, Henen, Token dhe me von perendite e Homerit, Zeusin, Apollon deri tek Dionisin.

Iliret e veriut nuk perqafuan besimin ne perendite e vllezerve te tyre ne jug te gadishullit, perendite e Homerit. Perendite dhe Perendeshat e Panteonit Olimpik mund ti kene njohur, por kontakti me helenet ishte i vogel, keshtu nuk u krujua ndonje adhurim i vecante per ta. Helenet ndertuan qytete ne brigjet e Ilirise, duke sjelle kolone, si Lezhen, Durresin, Apollonine, Orikumin, Himaren, Butrintin. I sollen perendite e tyre, ngriten faltore. Nderkohe iliret vazhdonin te jetonin ne thellesi te vendit, ne male, ne jete primitive, me besim pagan.

Besimi politheist pagan mbeshtetej ne kultet dhe vete kultet kishin organizimin e tyre, bashkesi ne baze fisi qe perbenin nje fshat ose ne baze zone, krahine. Kur fisi ishte i madh ose disa fise bashke, mund te zoteronin nje krahine te tere. Ne rast festash zhvilloheshin ceremoni. Keto ishin rite pagane, sepse fastat qene pagane.( me kurban, ushqim e vere, tym. )

Ceremoni beheshin kur leviste bagetia per verim ose dimerim, ne mbjellje, korje e vjelje. Keto rite shoqeroheshin me ushqim, pije, kenge. Si ushqim perdorej dhia, qengji, dashi, ose deri, qe behej kurban. Ai piqej ne zjar. Zjari ishte per te percjelle ( tymi ) lutjet e falenderimet e tyre tek ai qe adhuronin, i cili do ti ndihmonte per mot te mire, per prodhim te mbare, per shendet.

Besimi ishte mijera vjecar, sa ishte vete jeta e njerezimit. Perendite e tyre ishin shume, si Dielli, Hena, Toka, etj, prandaj sot quhet politheist. Kete besim kishin stergjysgerit tane, kete besim trshegoi familja Kastrioti. Ne themelet e ketij besimi morren formen jo te plot dy besimet e tjera monotheiste, kristianizmi, dhe islami, tek daloshi Gjgj Kastrioti.

Ne shekullin e katert te epokes sone kulti kristian me Dekretin e Milanit u be fe zyrtare e Peradorise Romake. Legjionet e ushtrise u veshen me pelerinat me kryq. Luftetaret dhe lufta u be e shenjte. Megjithate nga popuj te ndryshem pati rezistence ne pranine e saj.

Sharlemani ne France ariti te kryente masaker ndaj atyre qe nuk perqafuan kristiaizmin. U krijuan organizatat luftarake te Khnajteve per vendosjen me dhune te kristiaizmit ne Evropen veriore. Ne fund te mijevjcarit te pare te eres se re, vendet Balltike, zonat malore te Evropes, ishin akoma pagane.

I tille ishte besimi ne Iliri. Kaluan edhe 400 vjet ne mije vjecarin e dyte te eres se re dhe vetem qytetet bregdetare si Ulqin, Lezha, Durresi dhe Riviera ishin kristiane. Ndersa pothuajse krejt popullsia ilire qe banonte ne fshat qendronte akoma ne fene e vjeter, ose duke i bere tolerim pushtuesit kishte perqafuar, po jo me bindje kristianizmin.

Familjet e medha feudale qe zoteronin pasuri, toke dhe fshatera te tera, ishin nen ndikimin e pushtetit bizantin, serb dhe te mbreterve italiane, qe te gjithe kristiane. Ne kete menyre nga familjet e tyre ishte pranuar feja qe kishin krejt gjitonet, besimi i Evropes, besim ku u mbeshtet civilizimi perndimor.

Ne traditen e familjes, Gjergji i vogel u pagezua dhe u edukua me mesimet e Bibles. Si tek prinderit dhe tek Gjergji dogmat kristiane nuk ishin bendese. Krishterimin nuk e solli as shen Pjetri, as shen Pavli. Ate e solli pushtuesi. Ajo kishte ngjyren e tyre.

Katolicizmi nuk e zbuti as zemren, as karakterin e malesorit dhe te riut Kastriot. Nuk ndikoi as ne regullin dhe ligjin e shoqerise ilire. Ne Kanun nuk u shtua asgje nga Bibla. Krishti egzistonte ne zemrat, kendet e shenjta, por frika e tij nuk pengonte te derdhej gjaku. Ne qofte se te qellonte dikush me pellembe ne faqe, jo vetem qe nuk i kthehej faqia tjeter, po faqe me faqe do ti delde plumbi tjetrit.

Ne moshe te pjekur Gjergj shkoi ne Turqi si peng i familjes Kastrioti ndaj Osmaneve. U dallua si ne shkollat ushtarake dhe ne lufterat qe zhvilloi. Qendroi mbi 20 vjet ne Turqi. Kreu gjithe procedurat per tu bere mysliman, bir i Allahut. Studjoi dhe jetoi ne Islam. Askush nuk dyshonte qe gjenerali me i afte i Sulltanit te mos ishte mysliman i mire.

Besimi kristian 1000 vjecar per Gjergjin ishte mbi baza pagane mijera vjecare.

Hakmarja

Skenderbeu iku i pjekur nga familja, nga Shqiperia vendi i tij. Familjen ja shkateruan turqit. Dy vllezerit ja vrane. Shoket ja zhduken, vendin e pushtuan. Ne cdo pese femije nje e mernin rob dhe e dergonin fshatrave turke, ne rolin e fermerit-skllav.10

Megjithese me karakter te forte, mendja i fluturonte ne Kruje, ne Shqiperi. Gjaku i pastert epiriot nuk e lejonte te vleresonte dhe te gezonte asnje grade ushtarake sado e larte qofte. As vendi i Vezirit nuk i ngrohte zemren. Hakmarja duhej bere. Nepermjet kesaj do te kryente nje detyre subleme ndaj vendit. Do te kthente lirine. Liria e popullit te tij ishte qellimi i shenjte dhe perfundimtar.

Gjeti rastin e pershtatshem dhe iku. Nuk tradhetoi Sulltanin, nuk tradhetoi fene islame, sepse nga forca dhe imponimi i kish pranuar qe te dya. Nga feja islame nuk shijoi asgje. Kujtimi i saj ishte vetem deformimin i emrit Aleksander ne Sander dhe me keq ne Skender. Megjitheate pseudonimin Skender, e mbajti, sepse ai qe perfaqesonte vehten me nje emer, tregon madheshti, autoritet, diferencim nga populli. Lideri i vertete duhet te kete nje ose tre emra, jo dy ( bashke me mbiemrin )

Me kthimin ne Kruje, perzuri turqit, cliroi vendin. Ishte hera e pare pas 1600 vjetesh qe vendi i ilireve, foleja e shqiponjave, ishte e lire. Vendasit per here te pare e ndjejne vehte bij te shqipes. Kjo liri zgjati 25 vjet, kaluan dhe 540 vjet te tjera dhe sot me 2008 nuk e ndjen asnjeri vehten bir te shqipes, te lire, sepse me ligje ju eshte mare toka, prona, ju eshte heqe e e drejta me themelore, e drejta natyrale e prones, nga persona dhe qeveri ganksteresh. Ka rene personaliteti i qytetarit shqiptar sepse vete qeverite kane qene pa dinjitet.

Skenderbeu e pengoi Turqine te kalonte ne Itali, te avanconte drejt Evropes. Pengoi fene islame te perhapej ne Evrope nepermjet deres se saj jug-lindore qe ishte Shqiperia. Krejt te kunderten beri administrata e demokracise se re ne Shqiperi ne vitet qe i hapi myslimanizmit dyert e saj dhe te Evropes. “Skenderbeu luftoi dhe mbrojti civilizimin evropian. U be figura kryesore e Evropes ne shekullin XV, mbasi ndikoi, percaktoi fatin e Evropes dhe te Ballkanit.11

Vleresimi per mbrojtjen e Krishterimit

Papa i Romes e vleresoi drejt luften e Skenderbeut qe i sherbeu mbrojtjes se krishterimit, e quajti Hero qe lufton per Krishterimin, “Princ i Krishterimit,” “Kalores i Krishterimit.”

Mbreti i Napolit, Venetikut, Franca dhe Spanja e quajten “ Shpetimtar te Evropes.” “Mbrojtes i Krishterimit,” duke bere aleanca te shumta.

Fati eshte se krishterimi u mbrojt, si dhe njerezit qe kishin perqafuar kete besim, racen e bardhe. Reziku arab drejt Evropes u mbosht nga Skenderbeu, qe luftonte thjesht per te mbrojte lirine e Shqiperise. Nuk iku nga Turqia dhe te bashkonte gjithe krahinat e Shqiperise nen komanden e tij per te mbrojte Evropen nga feja e re monotheiste, sepse vete ajo jetonte me nje besim te tille monotheist. Skenderbeu luftoi per lirine e Shqiperise, ne radhe te pare.

Me 1461 Skenderbeu shkoi ne Itali. Mori ndihme te mire ne monedha dhe ne materiale. Nderkohe Evrpa nene drejtimin e Papes donte te realiznte mendimin e dikurshem per te organizuar nje kryqezate kunder Turqise. Skenderbeu ndihmen qe mori e la ne Itali per fondin e kryqezates. Ky ka qene akti i drejt per se drejti i Skenderbeut per mbrojtjen e Krishterimit.

Kryqezata u krijua dhe ajo perbehej nga Huniadi ne Hungari me ushtaret e tij dhe nga Skenderbeu ne jug, po me ushtret e tij. Ata qe e ndjenin veheten te krishtere te vertete ne Itali, France e gjetke nuk do te mernin pjese duke luftuar.

Titujt, nderet, respekti, ndihma qe ju dhane Skenderbeut ishin vleresim qe i beri bota e krishtere heroit tone. Skenderbeu vdiq nga vdekje natyrale dhe u varos ne Lezhe. Nami dhe fama e tij u ruajt diku me shume, diku me pak ne gjithe Evropen. Per te u shkrojt kudo, u fol kudo. Paisjet e tij i kane edhe sot shume muzeume te Evropes. Por libra rreth jetes dhe luftes qe beri nuk jane shkruar, nje harese e bere si me dashje. Turqit e quajten Aleksander, italianet Aleksandri i Ri.

Ali Pasha nuk ishte gje para Skenderbeut, megjithate per te jane shkruar, me dhjetra libra ne gjuhe te ndrshme te botes. Ku shkuan katoliket franceze, spanjolle, gjermane ? Ne Angli per 500 vjet, deri kur Noli botoi vepen e tij per Senderbene, nuk u botua asnje veper ne orgjinal, vecse disa perkthime nga frengjishtia.

Skenderbeu mbrojti Evropen nga invadmi turko-arab, nga myslimanizmi. Mbrojti Civilizimin Perndimor nga kultura dhe idete e shplara orientale. Spartanet ne Thermopile dhe helenet ne Maratone te njejten gje bene, mbrojten hyrjen ne Evrope te persianeve qe sillnin me vehte kulturen dhe fantazmat e tyre orientale. Per Miltiadhin qe fitoi ne Marathone, per Leoniden qe rezistoi ne Termopile ndaj perseve, ka ngrite monumente cdo shoqeri e civilizuar njerezore.

“Themistokliu, Leonida etj luftuan ndaj persianeve aziatike me race, mentalitet, botkuptim tjeter nga i joni evropian, u zevendesuan nga Skenderbeu qe luftonte po me turmat barbare te ardhura prej stepave te Azise.”12

Per kete veprim flet cdo tekst shkollor ne te gjithe boten me demokraci dhe civilizim liberal, ndersa per te njejten gje qe beri heroi yne kombetar nuk flasim as vete ne. “Kulcedra e Arberit”, “ Dragoi i Epirit,” luftoi dhe fitoi ndaj nje oqeani te terbuar barbarie.13 Kjo fitore ishte liri per shqiptaret, ishte bashkim, solli krijimin e Kombit.

Kjo fitore ishte njekohesisht fitoren e races se bardhe superiore ndaj nje prej races tjeter inferiore. Shkaterimin e races se bardhe, te qyteterimit dhe civilizimit Heleno- Romak, po e ben helmi i mendjes i ardhur nga Azia. Mbartesit e ketij helmi Skenderbeu i ndaloi, ne kete menyre u mbrojt shoqeria njerezore e races se bardhe, veprat e saj, civilizimin, qyteterimin, kulturen, shkencen. “Feudalet turq u duken, mbushen arenen e Ballkanit, fshatrat shqiptare e …. Skenderbeu luftonte kunder feudaleve grabitqare Turq.14

Skenderbeu politikan e diplomat

Skenderbeu e njihte mire politken qe benin sulltanet me shtetet per rreth, evropiane e aziatke. Nga Sulltani varej direkt ushtria, ne kete menyre ata dinin se kur duhej perdore ajo, ne varesi te gjendjes dhe forces se armikut. Politka e udheheqjes perandorake ishte perca e sundo. Vinte te tjeret te luftonin per te.

Skenderbeu lufterat me te veshtyra kunder Turqise i beri me reparte speciale te perbere nga shqiptare dhe gjenerale po shqiptare, si Mojsiu, Hamza nipi i tij, Ballabani etj. Shqiptari ne fakt ka luftuar gjithmone jo me te huaj por vetem njeri me tjetrin. Duke njohe politiken turke, ai organizoi dhe diplomacine. Po keshtu veproi me Venetikun, Vatikanin dhe mbreterit e tjere me influence ne Itali. “Skenderbeu ishte vleresues i filozofise. Egzistojne libra te shfletuara nga ai. Perfaqesonte rrymen e stoikeve.”15

Skenderbeu ishte nje diplomat i persosur. I duhej te krijonte koalicione me shtetet evropiane, ju duhej ndihma e tyre. Me Vatikanin duhej te lozte karten e mbrojtjes se krishterimit. Venetikun e Kishte ne Lezhe, Durres, ne Korfus dhe pothuajse kudo gjate bregdetit Adriatik.

Duhej bllokuar rruga e Turqise nepermjet detit ku shtetet alate e masteronin me mire floten. Me serbet, bullgaret dhe sidmos me Huniadin e Hungarise i mbajti gjate gjihe kohes relacionet si bashkeluftetare. Me veshtyre e pati me prijesit e familjeve te medha shqiptare. Me keta Princa nuk ishte e lehte te merej vesh. Ata ndonse e njohen si kryekomandant ne kohen e luftes por nuk e njohen si mbret te gjithe Shqiperise. Prandaj edhe bashkimi ishte shume i brishte, shtet real nuk u krijua, megjithese sot ne bote njihet Skenderbeu si krijues i shtetit te pare Shqiptar.

Per te realizuar qendrushmeri ne koalicionin, bashkimin nder shqiptar, familja Kastrioti beri miqesi me familjet kryesore ndershiptare. Pese motrat e Skederbeut u martuan atje ku e kerkonin interesat e forcimit te unitetit, lidhjes kunder osmaneve. Ashtu si Pirrua, Mbreti i pare i Shtetit Epirit, nuk kishte ushtri te qyteteve-shtet, por te fiseve, te fshatareve te udhehequr nga prijsat e tyre. Nuk mbante ushtri me reparte mercenaresh. Roberit e luftes nuk i mbante skllever, por i lironte.

Strateg ushtarak

Ne shkollen ushtarake te Jenicereve ishte numuri Nje, me i miri. Si gjeneral ishte me i riu ne ushtrine turke. Me kthimin ne Kruje dhe pregatitjen per te luftuar, dollen ne pah cilesite e vecanta. Duke ditur se nuk mund te behej lufte frontale me hordhite mijra veteshe te Sulltanit, ai beri pregatitje per te luftuar ne rrethim dhe ne teren malor njeheresh. Te zhvillonte ate qe me von u quajt lufte popullore si dhe luften e organizuar partizane. Per 25 vjet rrjesht nuk e gjeti asnjhere ne befasi armiku. Skenderbeu ne asnje lufte nuk ndoqi te njejten taktike.

Kur shkoi ne Itali me pak njerez qe formonin nje kavaleri modeste, te gjithe filluan te qeshin duke treguar mosbesim. Por qe ne luften e pare kalorsit e lehte, duke mos njohe nate e dite, shi ose diell, mal ose fushe me balte, shpartalluan potesisht nje armik shume here me te madh. Mjaftoi kjo beteje dhe te tjeret te terhiqeshin nga cdo lufte me Skenderbeun.

Mbi 600 vjet kaluan nga dita e lindjes se Heroit Kombetar, Gjergj Kastrit Skenderbeut. Gjashte shekuj te qenies se ilireve ne nje emer tjeter, Albania- Shqiperi, te krijimit te shtetit te pare, te krijimir nga ana e kesaj race te pastert ariane te nje shteti-komb, me gjuhe dhe teritor te fiksuar, ndonse te cunguar.

Lidhja qe beri Skenderbeu bashkimi nga jugu ne veri, shume shtete te botes e bene me pas. Amerika ka nje jete me te shkurter dhe vepren e Skenderbeut e sheh me admirim. Me vdekjen e Heroit Kombetar edhe kombi desh vdiq, sepse primitiviteti i jetes vazhdoi, civilizimi vonoi, shkolla mungonte, mendja iliro-shqiptare nuk punoi ( qofte edhe per nje alfabet ).

“Edhe ne kohet modere, ne rrethana pak te veshtyra historia nxori heronj te rinj ndonse me vones. Nuk ishin Bushatllijte ose pashallare te tjere, por Hodo Bej Shkodra, Prang Biba,”16 vellezerit Frasheri, I.Buletini, B. Curi, I Qemalin, Nolin, Zogun qe menduan per unitetin kombetar. Dolen nderkohe heronj fallco, udheheqes qe vazhdojne deri ne ditet tona, pa principe, pa fe, qe drejtuan jo sipas ligjit natyral, por me autokraci. Dollen shkenctare, shkrimtare, etj, qe e heqin vehten dijetare, filozofe, por duke pare ku eshte kombi sot , duke pare se c’fare parim ndjekin, del se ata jane pa perjashtim –Fallco.

Komunizmi qe ne fillim dolli si armik i bashkimit kombetar, idealit te Skenderbeut. Administrata e re e demokracise njohi sllavet bullgare, te ashtuquajtur maqedone zoter ne tokat shqiptare. Qeverite ne vazhdim me ligjin 7501, i moren vendasit autokton mijera vjecar, token, pronen, me kete ligj qe cenon te drejten natyrale, personlitetin, duke trajtuar votuesin si pellazg, skllav, gabel. Ne kete menyre e shperbene kombin, unitetin, duke lene vetem simbolin e tij – Skenderbeun.

Konkluzion

Ketu ne emigracion ka shume shoqata dhe erganizata, por te ndara. Kane ndikim te madh nga fantazmat Parti. Si Bij te Skenderbeut, ku jane organizatat me kete emer ? Vetem rreth ketij emri detyrohesh te pakten moralisht te pastrosh vizionin, te shikosh qarte.

Komuniteti shqiptar ne cdo vend te botes duhet te krijohet vetem me emrin e tij, me simbolet e tij, qe tregojne bashkim, solidaritet, Figura tij sjell krenari kombetare, jete, gjalleri, pjesemarje. Bashkimi behet sipas parimit te Skenderbeut, nje race, te njejtat koncepte, i njejte besim.

Trashegiminine ne zakone, tradita te Skenderbeut duhet ta rruajme. Te kujtojme ato ne Shqiperi dhe ketu duke i festuar regullisht. Skenderbeu nuk eshte vetm hero kombetar por “pjese e identitetit tone17.” Vlerat e tij, respekti, ndershmeria, patriotizmi, trimeria, vetmohhimi, ti kultivojme. Helmeten e tij, simbolin e Pirros, ta trajtojme si shqiponjen. Ne malet ku banuan, ne saje te te cileve eshte egzistenca e kombit tone sot, iliret kishin me lart se vehtia dhine dhe shqiponjen.

Ne epiken historike ka kenge per Skenderbeun. DeRada shkroi per to, i mblodhi, i botoi. Por ka te tjera neper vendin tone dhe neper bote me te cilat duhet bere nje material i vetem i vecante. T’i gjejme ato ne zonat malore Mirdite, Himare, tek arvanitet e arbereshet, ku jane akoma te gjalla gjuha e zakoni.

Skenderbeu njeri i races se bardhe, ilir i pastert, ritur ne liri, me besim Pagan te pa imponuar, u rit me rite e ceremony kristiane.

U edukua midis races inferiore aziatike, por s’ariti te honepste, t’i pranonte ata si te barabarte. I imponuan besimin Islam, i njohi praktikat dhe dogmat e saj, kuptoi qe ky besim s’kishte te bente me racen e tij, me popullin e Epirit e iliret. Ishte sajuar per arabet dhe ishte shume e mire per ta. Prandaj e ureu dhe me von i betuar e luftoi. Luftoi sa ishte gjalle qe kjo fe dhe dhe njerez te races inferiore te mos sillnin helmin aziatik, oriental tek iliret, pasardhesit e tyre ne mbare Evropen dhe popujt te se njejtes race.

Skenderbeu nuk duhet thene se mbrojti kristianizmin, por luftoi Islamin. Ilireve ju duhej feja e tyre pagane, asnje fe orientale, bile as ajo kristiane. Ai duhet te kete njohur jo vetem Pirron, armikun e fenikasve e kartagjenasve afro-aziatike, por edhe Julianin, Perandorin ilir te Romes, qe i veshur me fustanellat epiriote luftonte po armikun e orientit, aziatikun. Edhe Aleksandri i Madh ishte armiku i races aziatike. Amerika sot ka probleme ne vendosjn ose mbrojtjen e demokracise vetem me aziatiket.

Sot per te ecur punet mbare drejt Evropes dhe shoqrise se civilizuar perndimore, duhet te pendohemi per tradhetine e bere nga gjysherit tane duke perqafuar dhe perfunduar ne sherbetore te osmanllijve, ne dashamires te roberise. Le te ndjekim shembellin e Heroit Skenderbe, te luftojme cdo gje orientale per te mbete te lire, e te bashkuar ne Kombin Shqiptar. Ndikimi i keq sllavo-aziatik eshte present te udheheqesit shqiptare ne cdo periudhe. Jane keta tipa qe pelqejne aleancat, pacifizmin, dhe perfundojne ne tradhetare te Kombit.

Dr. Kostantin Qeparoi, N. York 17/I/ 2018, Jubil i Gjergjit, 1406 - 1468

1 Orlando Paterson, LIRIA, Tirane 1997, f. 44

2 Dr. Namik Shehu , Per Skenderbeun, me restin e 600 vjetorit te lindjes, N. York 2005

3 Harry Hodgkinson, Scanderbeg, Londer 1999.

4 Dr.Namik Shehu, si me lart.

5 Karl Patsch, Iliret.

6Edwin E. Jacques, The Albanians, North Carolina, 1995

7 Margarit Dimitzos quan fshatin Kastriot si vendlindjen e Skenderbeut. Ne greqi Kastro quhet kaeshtjella. Por ne te mos e ngaterojme me gjendjen e sotme te Epirit. Atehere Jugu dhe veriu i Epirit ishin bashke dhe banohej me shqip-folesa.

8 Agim Boba, sdudjues, nga tema e mbajtur me rastin e 600 vjetorit te lindjes se Skenerbeut, ne N.York 2005.

9 Dr. Namik Shehu, si me lart duke cituar, S,Godo, Skenderbeu, Tr. 1975, Nolin, G.C.Scanderbeg, N.York 1947, S.K.Varvarica & F.Kotroshi, nje ide per Sk. 2005.

10 Harry Hodgkinson, Scanderbeg, Londer 2006

11 David Abulafia , cituar ne librin e mesiperm.

12 Luan Adem Isufi, kumtese per Skenderbeun, 2005, N. York

13 Prof. Dr. Agron Fico , 2006

14 A. Fico, Per Skenderbeun, me rastin e 600 vjetorit te lindjes.

15 Dr. Namik Shehu, per 100 vjetorin e Skenderbeut, N. York 2005

16 W. Peacock, Wild Alanian.

17 Nikolla Pano, per Skenderbe Gazeta Illyria, nr 1601, 2006un,